Engelli bireylerin karşılaştığı yaşam zorlukları, yalnızca fiziksel değil, aynı zamanda zihinsel, duygusal ve sosyal alanlarda da farklılık gösterebilir. Bu nedenle, bireylerin yaşadığı kısıtlılıkların niteliği dikkate alınarak engellilik türleri belirlenmiştir. Her bireyin engellilik durumu kendine özgü olduğu için sınıflandırma, bireyin hangi alanda fonksiyon kaybı yaşadığına göre yapılır. Sağlık sistemleri, sosyal haklar ve kamusal hizmetler bu sınıflandırmaya göre düzenlenir.
Engellilik türleri, bireyin toplumla kurduğu ilişkinin niteliğini ve ihtiyaç duyduğu desteği anlamada önemli rol oynar. Bu nedenle sınıflandırma yapılırken sadece hastalık değil, bireyin sosyal yaşama katılım düzeyi de değerlendirilir. Fiziksel bir engel, bireyin hareket kabiliyetini sınırlarken; zihinsel bir engel, öğrenme, kavrama veya karar verme yetilerini etkileyebilir. Duyusal engeller ise görme ya da işitme gibi duyularla ilgili sınırlılıkları içerir.
Ayrıca ruhsal ve psikolojik engeller de bireyin davranışsal ve duygusal kontrolünü zorlaştırabilir. Engellilik türleri, bireylere verilecek hizmetlerin belirlenmesinde ve engelli haklarının uygulanmasında temel alınır. Engellilik türleri şu şekildedir:
- Fiziksel engellilik
- Zihinsel engellilik
- Görme engelliliği
- İşitme engelliliği
- Ruhsal (psikososyal) engellilik
- Süreğen hastalığa bağlı engellilik
Kaç Çeşit Engelli Raporu Vardır?
Engelli bireylerin yasal haklardan yararlanabilmesi için alınması gereken en önemli belge, engelli sağlık kurulu raporudur. Bu raporlar, engelliliğin türüne, süresine ve oranına göre farklı başlıklar altında düzenlenir. Her rapor, bireyin sosyal, ekonomik ya da eğitim alanında ihtiyaç duyabileceği destekleri belirlemek amacıyla hazırlanır. Engelli raporu türleri, bireyin sağlık durumuna göre değişiklik gösterebilir.
Engelli raporu türleri, genellikle üç ana grupta toplanır: süreli rapor, süresiz rapor ve özel amaçlı rapor. Süreli rapor, genellikle geçici engellilik durumlarında verilir ve belirli bir süre sonunda yeniden değerlendirme gerektirir. Süresiz rapor ise engellilik durumunun kalıcı olduğunun tespit edilmesiyle düzenlenir. Özel amaçlı raporlar ise eğitim, araç alımı, vergi indirimi ya da iş başvurusu gibi belirli amaçlar için hazırlanır.
Bunlara ek olarak çocuklar için düzenlenen özel gereksinim raporları da engelli raporu kapsamına girer. Bu raporlar, çocuğun eğitim ve gelişim ihtiyaçlarını belirlemede kullanılır. Engelli raporu türleri, hangi haklardan yararlanılabileceğini de doğrudan etkiler. Vergi indirimi, emeklilik, bakım desteği gibi uygulamalar için raporun türü ve oranı belirleyici olur. Engelli raporu türleri şu şekildedir:
- Süreli rapor
- Süresiz rapor
- Özel amaçlı rapor (eğitim, vergi, istihdam)
- Çocuklar için özel gereksinim raporu
Engellilik Derecesi Neye Göre Belirlenir?
Engellilik derecesi, bireyin sağlık durumunun yaşam üzerindeki etkisini ölçen resmi bir değerlendirme sistemidir. Bu derecelendirme, kişinin hangi oranda engelli kabul edileceğini ve hangi haklardan yararlanabileceğini belirler. Engellilik derecesi, sağlık kurulu tarafından yapılan kapsamlı muayeneler ve test sonuçları doğrultusunda belirlenir. Bu süreçte bireyin tanısı, hastalığın şiddeti, yaşam fonksiyonlarına etkisi ve tedaviye yanıt durumu göz önünde bulundurulur.
Engellilik oranı %0 ile %100 arasında değişen yüzdelik bir skalada ifade edilir. %40 ve üzeri oranlar, bireyin yasal olarak engelli sayılması için temel eşiktir. Bu oran doğrultusunda engelli kimlik kartı alınabilir, sosyal destekler ve vergi indirimleri gibi haklardan faydalanılabilir. Daha düşük oranlar ise genellikle sadece bilgilendirme ve izleme amaçlıdır. Engellilik derecesi şu şekilde belirlenir:
- Hastalığın türü ve teşhisi
- Günlük yaşam aktivitelerinde kısıtlılık
- Organ veya sistem düzeyindeki fonksiyon kaybı
- Sosyal uyum ve mesleki yeterlilik düzeyi
- Sağlık kurulu muayene ve test sonuçları
Engellilik derecesi tespit edildikten sonra kişi bu oranla ilgili tüm hak ve yükümlülüklerden haberdar edilir.
Memurluğa Engel Psikiyatrik Hastalıklar başlıklı yazımız da ilginizi çekebilir.